Deze zomer was ik in Praag bij de grootste internationale conferentie over taalontwikkeling. Bij zo’n conferentie komen honderden wetenschappers uit de hele wereld samen om hun laatste inzichten te delen. Omdat ik inmiddels al heel wat jaartjes meedraai in het wetenschappelijke circus kan ik terugkijken. Het leuke is dat je dan ziet hoe onze kennis en focus zich ontwikkelen.
Vijfentwintig jaar geleden ging het op een conferentie als deze vooral over eentalige kinderen met een, zogenoemde, typische en normale taalontwikkeling. Deze zomer stond ook de meertalige ontwikkeling vaak op het programma. Ook waren er speciale sessies gewijd aan de taalontwikkeling van kinderen met een Taalontwikkelingsstoornis (TOS) of Autisme Spectrum Syndroom, zowel eentalige als meertalige. Jazeker, want ook als je TOS of ASS hebt, kun je prima meertalig worden.
“Papua Nieuw-Guinea alleen is al goed voor 823 verschillende talen”
Maar wat vooral heel bijzonder was, was de aandacht voor verschillende talen. Over de hele wereld worden bijna 7000 verschillende talen gesproken. Geografisch zijn deze ongelijk verdeeld. Zo hebben we in Europa bijvoorbeeld 230 talen, wat sterk contrasteert met Azië met wel 2197 talen. Papua Nieuw-Guinea alleen is al goed voor 823 verschillende talen op een bevolking van ongeveer 3.8 miljoen inwoners. Daar steekt Nederland schril bij af met 1 officiële taal en nog een handjevol andere, door de wet en via Europese afspraken, erkende talen.
Nu kunnen we dit soort getallen best wat opkrikken door alle talen mee te nemen die uit al die taalrijke plekken op de wereld tot ons komen. Utrecht huisvest 169 nationaliteiten en die brengen uiteraard een enorme taaldiversiteit met zich mee. Alleen komen die talen van elders. Daarnaast lijkt het erop dat al die mooie talen toch wat beperkt gebruikt worden, want het blijkt dat in de provincie Utrecht maar liefst 91% van de inwoners het Nederlands als voertaal gebruikt.
“In slechts 1,5% van alle 7000 talen is de taalontwikkeling onderzocht”
Terug naar de wetenschap. Niet alleen de talenrijkdom is ongelijk verdeeld, maar ook het onderzoek naar de taalontwikkeling. Ruim twee jaar geleden hebben collega’s van mij vastgesteld dat in slechts 1,5% van alle 7000 talen de taalontwikkeling van kinderen onderzocht is. En die 1,5% gaat vrijwel alleen maar over Indo-Europese talen (waaronder het Nederlands), met het Engels als absolute koploper. De conclusie is even schrijnend als duidelijk: vrijwel alles wat we weten over taalontwikkeling, is gebaseerd op Engelstalige kinderen!
Nu was dit geen probleem geweest als alle 7000 talen zo’n beetje hetzelfde waren. Maar het tegendeel is waar. Er zijn talen met 6 medeklinkers, maar ook talen met 122 medeklinkers. In sommige talen ligt de woordvolgorde vast terwijl deze in andere talen vrij is. Er zijn talen die in één woord uitdrukken waar andere talen 13 verschillende woorden voor nodig hebben. Sommige talen worden geneuried of gefluisterd. Enzovoorts. Talen verschillen enorm en wat we over het Engels weten, hoeft niet voor het Tagalog te gelden.
“Talen als het K’Iche’, Zulu, en Sesotho schieten gaten in deze theorie”
Gelukkig zit het onderzoek naar de taalontwikkeling in verschillende talen in de lift. En wat leren we daar veel van! Er wordt bijvoorbeeld wel gesuggereerd dat het de taalontwikkeling van je kind helpt, als je motherese of parenthese spreekt. Babypraat noemen we dat in het Nederlands: hoge toon, veel herhaling en stevige beklemtoning. Overal ter wereld komt dit voor. Maar ook in culturen zonder babypraat leren kinderen prima taal. Een geruststelling voor mij als een moeder die geen babypraat kon.
Een ander voorbeeld: volgens bepaalde theorieën zouden passieve zinnen pas laat ontwikkelen door de rijping van het brein. Talen als het K’Iche’, Zulu, Sesotho en Inuktitut schieten gaten in deze theorie. Gaten die ruimte maken voor een beter begrip van taalontwikkeling in alle talen.
*Deze column is geschreven door Elma Blom. Zij is hoogleraar Taalontwikkeling en Meertaligheid in Gezin en Onderwijs bij de Universiteit Utrecht. Ze doet onderzoek naar taalontwikkeling in uitdagende situaties en onderzoekt onder meer meertaligheid.
Breng hem over als taalvrijwilliger! Door een ander te helpen met het leren van het Nederlands, werk je mee aan het zelfvertrouwen, de toekomstkansen en positie van taalleerders in de Utrechtse samenleving. Word ook vrijwilliger bij Taal Doet meer! Voor meer info, check onze vacatures.
