‘Wij buitenlanders’ worden soms gediscrimineerd, maar dat gebeurt gelukkig niet vaak. Meestal hebben we enkel te maken met onhandige uitspraken – zonder kwade bedoelingen – door mensen die simpelweg niet veel ervaring hebben met andere culturen. Natuurlijk beledigen deze opmerkingen ons niet echt, maar ze vervelen ons wel een beetje. Ze laten vooral zien dat degene tegenover ons weinig contact heeft gehad met de mysterieuze “Ander”. Daarom hierbij mijn gratis module voor perfecte communicatie met buitenlanders (met een knipoog).
Soms vraagt de buitenlander je om te herhalen wat je hebt gezegd. Niet omdat hij moeite heeft met jouw taal, maar omdat hij het niet gehoord heeft. Er kunnen veel redenen zijn: gehoorproblemen, afleiding, gemompel, lawaai, of de kamer heeft een slechte akoestiek. Vaak schakelt een Nederlander dan over naar het Engels. Doe dat niet: als de ander moeite heeft met de taal, zal hij het je vertellen.
De Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie vertelde tijdens een TED-talk over toen ze net in de Verenigde Staten aankwam. Haar Amerikaanse kamergenoot complimenteerde haar eerst met haar Engels en vroeg vervolgens om haar ’tribal music’ te laten horen. Ze gaf haar een cassette van Mariah Carey.
In mijn geval, als Italiaanse, verbazen Nederlanders zich vaak als ik zeg dat ik in mijn leven meer naar Engelse dan naar Italiaanse muziek heb geluisterd. Maar er zijn nog veel meer voorbeelden, ook niet gerelateerd aan muziek. Omdat het vreemd lijkt dat een Italiaanse niet naar de kerk gaat op zondag, of geen pizza kan maken. Het punt is: exotiseer de buitenlander niet, vaak is hij precies zoals jij.
“ Exotiseer de ander niet, vaak is hij precies zoals jij ”
Ik hoorde ooit een beschaafd Italiaans stel in de trein op vreemde wijze praten met een buitenlandse jongen: hij sprak in zeer eenvoudig maar niet al te slecht Italiaans, zij stopten plotseling met het vervoegen van werkwoorden. Nogal bijzonder!
In mijn geval beginnen Nederlanders vaak gebaren te maken terwijl ze praten. Eén keer vroeg iemand mij: “Ben je met de auto gekomen?” en bewoog ondertussen zijn handen alsof hij een stuur vasthield. Hij zei nog net geen “vroem vroem”. Misschien hoef je niet te praten als de koning tijdens zijn troonrede tegen een net aangekomen buitenlander, maar gebaren en grammaticale fouten zijn ook niet nodig. Als je de woorden goed uitspreekt en de snelheid onder controle houdt, zal de ander je heus begrijpen.
Negen jaar geleden was dit een logische vraag, nu niet meer. Velen stellen hem echter nog steeds aan me, alsof ik weinig praat omdat ik het niet kan. Er zijn echter minstens honderden andere redenen: omdat ik verlegen ben, omdat ik soms niet weet wat ik moet zeggen, omdat “mooi weer, nietwaar?” geen echte gesprek lijkt, omdat ik soms moe of gehaast ben…
In mijn veertien jaar in het buitenland heb ik begrepen dat Italiaanse vrouwen voor buitenlanders allemaal zijn zoals Sophia Loren. Laten we zeggen dat het geen slecht stereotype is… maar het komt niet echt overeen met de waarheid. Dus wordt ik vaak verbaasd aangekeken vanwege mijn lengte (1,85 m). Het is zeker waar dat mijn bouw in Italië niet standaard is, maar wij zien er ook niet altijd uit zoals de vrouwen met donkere krullen en elegante jurken van de TV series van Detective Montalbano. Dus vermijd opmerkingen over het lichaam, omdat ze vaak gebaseerd zijn op stereotypen die weinig te maken hebben met de werkelijkheid. Ik dacht bijvoorbeeld voordat ik verhuisde dat in Nederland iedereen op Ruud Gullit en Clarence Seedorf leek, de enige Nederlanders die in me opkwamen.
“ Lichamelijke stereotypen hebben vaak weinig te maken met de werkelijkheid ”
In mijn veertien jaar in het buitenland hebben velen geprobeerd mijn herkomst te achterhalen op basis van mijn naam. Het resultaat is altijd grappig, want volgens velen is iemand die Elena heet per definitie van Griekse of Slavische afkomst. Mijn achternaam daarentegen leidde me een keer naar Baskenland en zelfs een keer naar de Caraïben. Het punt is dat namen ons niet kunnen helpen om iemands herkomst te begrijpen. Een klasgenoot bij een Nederlandse cursus heette Witteveen maar was Ecuadoraans. En ik ken Brazilianen met Duitse achternamen en Nederlanders met Indonesische achternamen. In plaats van te proberen de herkomst te raden, is het beter om deze gewoon te vragen.
Over namen gesproken: wees niet bang om ons te vragen hoe je deze moet uitspreken. We weten heel goed dat sommige combinaties van geluiden (zoals de /ch/ in het Italiaans) moeilijk zijn voor Nederlanders, maar het stoort ons als onze naam elke dag verkeerd wordt uitgesproken door mensen die dicht bij ons staan. We zijn vaak geduldig – we zitten altijd gespannen in wachtkamers omdat we nooit weten hoe onze achternaam deze keer verminkt zal worden en of we hem zullen herkennen – maar we waarderen het als collega’s en buren onze naam correct uitspreken. Vraag ons gerust om het voor je uit te spreken, we doen het graag, zelfs meerdere keren.
“ Wees niet bang om te vragen hoe je een naam uit moet spreken ”
Buitenlandse media zijn dol op Italië, vooral als er iets schandelijks gebeurt. In mijn vele jaren in het buitenland heb ik talloze nieuwsuitzendingen gezien over de Costa Concordia, de maffia en ingestorte bruggen, maar weinig over onze uitmuntendheden. Dit leidt ertoe dat buitenlanders dénken dat ze Italië door en door kennen. Het gebeurt soms dat de dag na een gebeurtenis, waarmee Italië de voorpagina’s van alle buitenlandse kranten heeft gehaald, de autochtoon probeert je land uit te leggen: “Ahh, ik weet waarom de brug in Genua is ingestort.” Aangezien er nog steeds naar slachtoffers werd gezocht, leek deze zin destijds nogal ongepast.
Maar hetzelfde gebeurt regelmatig na politieke verkiezingen, wanneer collega’s die twee weken op zomervakantie gaan naar Italië zichzelf beschouwen als fijnkenners van zaken die aan de meeste Italianen ontgaan. Lees en informeer jezelf uit betrouwbare bronnen, maar leg de buitenlander zijn land niet uit. Vraag hem eerder, als de situatie het toelaat, om het jou uit te leggen. Hij kan je een perspectief vertellen zonder stereotypen, waarmee er werelden voor je open gaan.
* Deze blog is geschreven door Elena Basilio. Zij is Italiaan en is vertaalster en taaltrainer. Ze schrijft over taal en cultuur verschillen.
Breng hem over als taalvrijwilliger! Door een ander te helpen met het keren van het Nederlands, werk je mee aan het zelfvertrouwen, de toekomstkansen en positie van taalleerders in de Utrechtse samenleving. Word ook vrijwilliger bij Taal Doet meer! Voor meer info, check onze vacatures.
